Sınav Koçu Ömer kitabı 4. Taktik : Asıl hedef sınavı kazanmak boş zaferler değil
A ) Boş zaferler sonuç odaklıdır. Sınav sürecinin kaygılı , mutsuz geçirmene ve en iyi performans göstermene engel olur. Çalışırken süreç odaklı çalışma nasıl olur ? Sonuç odakı çalışma nasıl olur detayla biçimde inceleyelim:
1. Soru çözerken
Sonuç odaklıda doğru yapmak tek amaçtır . Doğru yapmaya sevinip yanlış yapmaktan korkarsın . Yanlıştan dolayı kendini cezalandırır . Şu sayıda soru çözmeye su sayıda test kitabı bitirmeye odaklanır . Şu kadar kitaptan konuları bitirince , o konuyu öğrenildiği zanneder. Bilmeden , emin olmadan doğru yaptığı sorular ile uğraşmaz . Çünkü sonuç zaten doğru . Yanlış yaptığı soruları, hocasına sorur çözdürür , ama tekrarlamadam geçer. Neden geçer ? Çünkü yapamadığı zaten soru çözüldü . Sonuçta o soruyla işi bitti. Çalışırken birçok ayrıntı ve soru tipi sonuca odaklanıldığı için ve sonuçta tamamlanmış olduğu için geçilir , unutulur ve önceliklendirilmez . Zigarnik etkisi ( tamamlanmayan şeylerin zihinde takıntı oluşturması ) ters olarak işler. Odaklanılan işteki sonuç tamamlanmış olduğu için geçebilirsiniz. Üstüne düşünmeye gerek kalmaz . Öğrenme ve gelişme sürecine odaklanınca birçok konudaki bilginin yarım kaldığı fark edilebilir . Bu yarım kalan şeylerin konfor alanının dışında olduğu için atlanılınır . Çünkü zihin enerji tasarrufunu önceliklendirir . Ve eğerki zihin disipline edilmemişse ; sizi çok enerji harcatan , fazla zihinsel efor sarf etmeye yol açacak fırsatlardan ve risklerden alıkoyar .Bu tür görevleri erteler önceliklendirmez . Böylece çok çalışmış olup ancak boşa çalışmış olunur . Elbetteki istikrarlı çalışma sonuca götürecektir . Ancak bu çalışma sistemine stratejiyi , analiz edilmiş tecrübeyi katarsanız çalışmanız çok verimli hale gelmiş olacaktır .
Süreç odaklı soru çözmede ise ; Öğrenmek ve gelişmek için çalışılır . Tam olarak bilmediği her bilgiyle ve soruyla uğraşırsın . Son dönemlerde tek odak bu eksikleri pekiştirmek olur . Spesifik bilgileri öğrenmek ve neleri bilmediğini bulmak için soru çözülür. Sorular ve soru çözmek öğrenme aracı olur . Yani soru çözmek amaç olmaktan çıkar , araç olur . Öğrenme ana amaçtır . Daha çok doğru soru çözmeye odaklanılmaz . Pratik gerektiren sorularda ise ; problem çözme ve okuduğunu anlama becerisini geliştirmek için soru çözersin. Burada da amaç becerini geliştirmek ve yapabilme gücünü artırmak olacaktır. Eksik olduğun pürüzlü bilgileri tespit edip , bu kısımları güçlendirerek çalışılır . Ana amaç bilmediğin bilgileri bulmak ve öğrenmektir . Aşina olmadığın , seni kaygıladıran , zorlayan soru tipleri ile uğraşıp gelişmek ve çözüm yöntemlerinden bakış açıları edinmek süreç odaklı soru çözmenin özüdür .
2. Deneme çözerken süreç ve sonuç odaklılık :
Sonuç odaklı da yaptığın nete tüm anlam yüklenir . Önceki denemeden sonuç düşük kötü gelirse kişi kendini suçlar , mutsuz olur ve başaramayacağını düşünür . İyi yapıncaysa sevinir ve üstün hisseder . Böyle giderse başaracağını zannedilir . Sorun başarıp başaramayacağını ve yapıp yapamayacağını sonuca göre belirlemekte. Sürdürülebilir bir motivasyonla ilerlemek ise amaç ; moralini deneme sonucuna göre belirlemek çok işlevsizdir . Çünkü denemede iyi yapmış olmak sınavda başarılacağını garantilemez . Başarı en büyük başarısızlığına dönüşebilir . Kazanmak rehavete sürükler. Hatalar , eksikler analiz edilmelidir . Sınavda gelişip gelişmediğin , bir şeyler öğrenip öğrenmediğin , sınavın sonucundan daha önemli . Bir şeyler öğrenmemiş ve gelişememişsen o deneme konfor alanındadır ve zorluğu yeterli değildir. Bu tür denemelerde soru atlama taktiğini kullan. Yani her soruyla uğraşma ,seni zorlayacak soruları ve dersleri seç . Ve sadece onları çöz . Örneğin benim fenim ve matematiğim iyiydi . Fenim çok iyi diye okuldaki denemelerde 20 soruluk fende maksimum 3,4 tane çözüyordum . Onlarda eksiklerimi barındıran , beni zorlayabilecek sorulardı .Eğer konfor alanımdaysa yani zaten çok rahat yapabileceğim sorularsa hiç uğraşmıyordum .Sadece sosyal türkçe ile uğraşıyordum. Türkçede ise paragrafım iyiydi. Bu yüzden sadece dilbilgilerini çözüyordum . 120 soruda 30, 40 soru çözüyordum . Bazen daha az çözdüğüm de oluyordu. Artan vakitte beni geliştirecek işlerle uğraşıyordum. Aslında zafer olarak gördüğün sonucu iyi gelen deneme , sadece sana vakit kaybettirmiştir. Yani boş bir zafer kazanmışsındır. Ve zafer kazandığın için oluşsan sevinç , kendine olduğundan fazla güvenmene ve kendini olduğun seviyenini üstünde hissetmene sebep olacaktır .
Süreç odaklı deneme çözmek :
Deneme ; hangi konuların ve konu ayrıntılarının eksik zayıf veya güçlü olduğunu gösteren , gelişme ve öğrenme için çok önemli bir araçtır .Denemede bilgi sorularında olan spesifik bilgiler , o konulardaki önemli ayrıntılardır .Bu bilgilerden emin olmadıklarınızı, bilmediklerinizi tekrarlayarak öğrenmeniz sizin netinizi çok hızlı artmasını sağlayacak . Şu ana kadar 100 ‘ lerce deneme çözdünüz .Daha fazla deneme çözmeden önce eskiden çözdüğün denemelerdeki sorulardan öğrenme ve çss yapmaya başlayın . Yapamadığınız sorulardaki bilgileri barındırdan özet defteride çıkarabilirsiniz . Denemedeki soruları tek tek fotoğrafını çekip direk üstünede çalışabilirsiniz. 20,30 deneme önceki çözdülerinizden toplayıp oradaki yapamadığınız sorulardaki tüm bilgileri iyice öğrenin . Ve yapamadığınız soru tiplerinin çözümlerini pekiştiriniz. Böylece önemli ayrıntılar kaliteli denemelerde tekrarlanmış olacak . Bu bilgileri bildiğiniz için performansınız çok seri artacak . Çünkü hap halindeki eksikleri aldınız. Denemelerde pratik gerektiren sorular içinse , çözümlerden öğrenebilirsiniz. Silip siz çözene kadar uğraşmak becerinizi gelişecektir . Denemelerdeki sorular daha fazla seçilerek hazırlandığından direk bunlarla uğraşmak sizi daha çok ilerletecektir .
Denemenin diğer işlevi ise sizin röntgeninizi çekmesidir. Eksik konularınız , spesifik ortaya çıkar . Çıkan konuları tamamına da çalışabilirsiniz eğerki çok eksikse .Çok eksik değilsede spesifik o konun içindeki zayıf kısımları tespit edip giderin . Soru atlama taktiği de kullanabilirsiniz . Soru atlama taktiğinde konun tüm sorularını çözmek yerine , seni zoralayan içinde eksik kısımlarını barındıran soruları seçip onları çözersin . Bu zayıflıkları giderip yanlış çıkan emin olamadığınız konuları tekrarlamak , bir denemeyi hazmetmektir .Önceki denemedeki tüm eksik konularını da çalışıp hazmettikten sonra yeni denemeye geçin .Unutmayın ki aynı şeyi defalarca deneyip farklı sonuç alamazsınız . Yani siz hatalarınızdan öğrenmediğiniz ve zayıflıklarınızı geliştirmediğiniz sürece netiniz artmayacak .İstediği kadar bazı denemelerde sonuçlanırız yüksek gelmiş olsun siz ilerlemediniz . Yani düşük de gelse yüksekte gelse önemi yok. Yeni deneme çözmek öğrenmeden çözüyorsanız sizi sınava hazırlamayacak . Sürekli yeni deneme çözmek konforludur. Çünkü denemenin içinde bir bölüm sizin yapabildiğinizi başarabildiğinizi hissettirir . Sırf o dersleri iyi hissetmek için çalışmış olursunuz . Elinizdeki en değerli kaynak olan zamanı çok kötü değerlendirmiş olursunuz. Ve bu kötü değerlendirmenin bedelide kötü sonuç ve başarısızlık. Sizi başarıya konfor alanı götürmeyecek .Sizi başarıya iyi hissetmek götürmeyecek ; zafere iyi olmak için zoralanmak , çabalamak ve mücadele etmek götürecek .
Siz değişmediniz , gelişmezdiniz ve deneme sorularınında zorluğu aynı değişmedi. Ard arda bir şey öğrenmeden deneme çözmek onay ihtiyacı ve yapay yapabilirim hissettirmek dışında bir işe yaramıyor . İşin kötü tarafı bu şekilde çalışırken sınava hazırlandığını düşünerek
kendini kandırıyorsunuz . Sen değişmedikçe , farklı bir sonuç gelmeyecek . Gelse de bir önemi yok . Çünkü ya o deneme kolay gelişmiştir , yani senin eksik olduğun kısımlar o denemede şansına çıkamamıştır. Veya kötü sonuç gelmiştir , çünkü eksik olduğun kısımlardan soruların çoğu çıkmıştır. Sonucun iyi ya da kötü olmasına odaklanmak yerine eksiklerini bulup onlardan öğrenmeye odaklanırsan gerçek sınavda başarıyı garantilemiş olursun.
Seri deneme yapmak Matematikte paragrafta çok işe yaracaktır . Her gün 1 test problem 1 test paragraf çözmek yerine her gün bir türkçe bir mat denemesi soru atlayarak yapmak ideal olacaktır. Ve çözümlerden öğrenip yapana kadar denedikten sonra tekrar bir deneme daha yapabilirsiniz . Çünkü problem paragraf bilginden çok pratikle ilgili .Pratik yaptıkça zamanla soru çözme beceriniz artacak .Ne kadar çok pratik o kadar yüksek başarı .Bu başarının altın kuralı ise gelişerek pratik yapmak hatalarını analiz etmektir. Bol deneme ve bol soru ; problemle paragrafı geliştirmek için önceliklidir . Deneme çöz , eksik konu çıkınca o konu ile ilgili spesifik sorular çöz ve devam et . Ancak özellikle son 6 ay kaldıysa test çözmeyi ve deneme çözmeyi bırakmanız çok daha faydalı olacak. Çünkü denemelerle farklı tipleri öğrenip ve kitaptaki sorunlardan bir tık daha özgün ve geliştirici sorularla uğraşmış olacaksınız. Denemeyi tüm dersleri bir çözmek yerine eksik dersin denemesini çözmek çok daha faydalı olacak. Ek olarak bazı bölümleri ders denemesinde çözerken daha çok süre de verebilirsiniz. Ama bu derslerde asıl zorlayan bir sürü soru çözüp zihinsel olarak yorulduktan sonra , deneme çözerken zorlanmanız çok zaman kaybetmenizdir. Bundan dolayı hem ders denemesi hemde tüm dersleri çözdüğünüz birçok deneme çözmeniz sınava sizi tam anlamada hazırlayacaktır . Çünkü ders denemesi çözmekle , süre baskısı ve diğer derslerin yorgunluğu ile çözmek farklı beceri gerektiriyor . 2 sininde bolca pratiği yapılmalı .
Asıl amaç sınavı kazanmak boş zaferler değil taktiği
Madde B :
Sınava çalışırken amaç araç yer değiştirdiği için boş zaferler elde ederiz . Bunu anlatan çok güzel bir deney vardır . (12) Fare kutunun içine konuluyor . Ve 2 bölme var . Birinci bölmeden peluş oyuncak çıkıyor . Bir süre sonra farenin partneri geliyor , ilişkiye giriyorlar . Birçok kez aynı şekilde , peluş oyuncak geliyor sonra çıkıyor ilk bölmeden . Ve farenin eşi geliyor . Bir süre sonra deneyde ilginç bir şey oluyor . Fare dikkatini peluş oyuncağa vermeye başlıyor . Ve peluş oyuncakla ilgilenip onla ilişkiye girmek istiyor . Daha sonra peluş oyuncak var ve farenin partneri var . Fare partneriyle değilde peluş oyuncakla ilişkiye giriyor. Bunu konumuzla ilişkilendirelim . İlişkiye girmek ana amaçken peluş oyuncak bunun aracı . Bir süre sonra araca o kadar odaklanıyorki araç amaç haline geliyor . Ve tek amacınız hedefleri gerçekleştirmek olup , varacağınız yeri , neyi ne için yaptığınızı unutup hedeften hedefe koşuşturuyorsunuz . Sınava çalışıyorsun amaç ne üniversiteyi kazanmak . Üniversiteyi kazanma amacın ne ? İşe girip , para kazanmak . Para kazanmayı ne için istiyorsun ? Mutlu olmak , refaha kavuşmak için . Peki şu an mutlu musun veya refah içinde misin ? Hayır . O zaman şu an seni mutlu eden şeylerle uğraşsana ! En özdeki amaç unutulduğu için, araçlara o kadar odaklanılıyor ki ,araçlar amaç haline geliyor amaçlarsa unutuluyor . Örneğin test çözüyorsun . Hedefin ne daha çok soru çözmek . Ne için daha çok çalışıp , daha çok soru çözüyorsun sınavı kazanmak için . Sen neye odaklısın daha çok soru çözmeye . Eğerki gelişmeden bir şey öğrenmeden soru çözüyorsan bu seni sınava hazırlayacak mı ? Hayır ! O zaman daha çok çalışmaya daha çok soru çözüp test kitabı bitirmeye odaklanmak , boş bir zafer . Bunun yerine daha çok öğrenmeye ve gelişmeye odaklanmalısın ki ana amacın olan sınava hazırlanıp sınavı kazanmak başarıya ulaşsın .Aynı zamanda doğru yapmaya odaklanmak neden boş bir zafer . Çünkü daha çok doğru yapmak seni sınavı kazandırmayacak . Elbette daha çok doğru yapmak sınav esnasında sana sınavı kazandıracak . Ama sınava çalışırken amacın tam tersi daha çok hata yapıp hata yapacağın sorularla uğraşmak ve bunun sayesinde maksimum öğretmektir . Daha çok doğru yapmaya çalışmak sizi geliştirmeyecektir . Çünkü sizi geliştirecek olan yapamadığınız sorulardır . Ana amacınız sınav öncesinde daha çok ve daha çok hata yaparak bu hatalarınızdan öğrenmek olmalı . Eğerki sınavı kazanmaksa ana amacınızsa , odağınız daha çok hata yapıp daha çok zayıflıklarınızla uğraşmak olmalı . İyi bildiğiniz sorularla uğraşmak , doğru yapma olasılığınız yüksek olan sorularla uğraştığınızda , bu çalışma yöntemi sizi sınava hazırlamayacaktır.
Madde C )Çoğu kişi birinci olayım veya derece yapayım( okul sınıf türkiye bölge…) diye çalışılır . Sürekli arkadaşlarını geçmeye çalışır . Geçince de üstün ve özel hisseder . Başarısız oluncaysa utanıp , değersiz hissedir ve kendine kızar . Kendinden yüksek alan , daha başarılı olan kişilere nefret ve kıskançlık besleyip onlara düşmanca tavırla yaklaşır. Nasıl beni geçti diye kızar kendine . Tüm bunlar sınav başarsının ne kadar büyük , boş zafer olduğunun göstergesidir. Çünkü bunların hepsi değersizlik duygusundan kaynaklanır. Ki bu değersizlik duygusu da senin ne kadar çalışsanda hala kaygılı olmanın temel sebebidir . Sınav kaygısının 3 temel sebebi vardır : İlk sebebi kaygını. Bigi ve beceri eksikliğidir. İkinci sebep ise değersizlik duygusudur. Üçüncüsü belirsizliktir . Türk öğrencilerle yapılan araştırmada sınava çalışmış hazırlanmış olsalarda çoğunluğu kaygılı olmaya devem ediyor (13) . Kaygılılar çünkü sınavı başaramazsa utanç duyacak , çevresine rezil olacak , ailesini üzecek ( detaylandırılacak 9. Taktik kaygıda ) Asıl sorun dersi sınavı kendi kimliğiyle ilişkilendirmiş olması . Yapılması gereken ise bu kişiselleştirmeyi ortadan kaldırmak . Çünkü işi bu kadar kişisel algıladığında o işle ilgili sürekli kaygılısın ve başarısızlık sonucunda utanç hissediyorsun. O işi kişisel algıladığın için eleştirilmekten hata yapmaktan korkuyorsun . Çünkü o işteki başarısızlık senin kimliğine bir tehdittir . Ve bu temel inançları araştırıp kökteki varsayımları değiştirmedikçe kaygının azalması oldukça güçtür. Sen sınavı kazansanda herhangi bir işte yine kaygılı olacaksın . Ya da ne kadar çalışırsan çalış yine yetersiz hissedeceksin .
D) Soru çözerken amacın ; yapabilir olduğuna , sınavı kazanabileceğine inanmak ve yapabilirim hissiyle kendini onaylamak olmamalı. Yani vicdanını rahatlamak için çalışma . Baştan zaten inançla yola çıkmalısın . Sonuçlar inancını değiştirmemeli . Kendine ve çevrene sınavı yapabilir kapasitede olduğunu ve başarıya ulaşacağını ispat etmek için soru çözmeyi bırakmalısın. Bir şeyler yapabilir olman bilgi ve becerinin yeterli olduğunu gösterir . Yapmamaksa bilginin eksik olduğun becerinin veya eksik olduğundan başka bir anlama gelmez. Çalışıp yapamıyorsan bundan dolayı kendini suçlama . Olumsuz duygular hissediyorsan , bu duygular seni öğrenmeye daha çok çalışmaya motive etsin . Yani enerjini pişmanlık duymak , utanç duymak ve suçluluk duyup kendinle savaşmaya harcamak yerine çözüme vaktini ayır . Kendini yargılamayı kendini suçlamayı bırak. Yapabilir olduğunu onaylamak için çalışmak yerine gelişme odaklı çalış . Bu onay sana kendini çok iyi hissettirir , çalışırken umutla dolmanı sağlar. Ama aynı onay sürekli dışarıdan geldiği için ; hem sonuca bağlıdır hemde kaygılı olursun . Bu onay gelmediğinde çok çok kötü hissedersin; yani yapamadığında ,başaramadığında , çok hatan çıkınca , deneme sonucun kötü , sıralaman düşük geldiğinde ise kendine inancını umutların yerle bir olur . Onayı dıştan beklemek , hedefine ulaşmanı çok geciktiren seni boş yere yoran verimsizleştiren bir tutumdur.
E) 100 alman , okul birincisi olman , Türkiye geneli sınavlarda iyi derece yapman ; senin konuları öğrendiğini ve bu başarıyı sınavda göstereceğini göstermez. Bunlar birkaç geribildirim dışında hiçbir şeyi göstermez . Çünkü bunlar dış motivasyonlar . Bu başarılar seni geliştirmekten çok ego tatminine yarıyor . Ek olarak sınav sürecinde kaygıyla geçiriyorsun . Ancak başarırsan mutlu oluyorsan bu koşullu mutluluk ve sonuçtaki mutluluk kısa süreli bir sevinçten ibaret (14 ) . Birinci olmak , yüksek not almak ve çok net yapmaya göre kendini değerlendirip mutluğunu buna göre belirlemek yerine , bunlara duygusal bir anlam yüklemeyi bırak . Odak noktanı sonuçlardan çek . Bunlar sadece gelişmen için bir araç . Bu sonuçları araç haline getirmekte onları bir geri bildirim aracı görmekten ibarettir.
Deneme sonuçlarını sadece neleri yanlış neler boş yaptığını konu konu görüp bu eksiklerini gidermek için kullan. Eğer sürekli eksik tamamlayarak gidip öğrenerek çalışırsan ; en iyi performansını gerçek sınavda göstereceksin. Bundan dolayı deneme sonucuna göre moralinin çökmesi ve yükselmesi anlamsız . Asıl önemli olan gerçek sınav . O sınava kadarki tüm denemeler senin gelişmen için bir araç . Bu araca göre kendini yargılamak , sınavı başarıp başaramayacağına olan inancını çözdüğün denemelerin belirmesi çok sıkıntılı. Bu özgüvenini çok kırılgan hale getiriyor, öğrenme ve gelişme sürecine ket vuruyor. Hiçbir sonuç senin başaracağına ( elinden gelenin en iyisini yapmaya ) olan inancını etkilemeli. Daha çalışmaya başlarken şu temel inanca sahip olmalısın : Yeterince çabalarsam elimden gelen her şeyi yaparsam her şey başarılabilir . Normalde 15 dakika su içinde kalınca pes etmeden kurtarılıyor. (15) Fareler çabasını onu kurtardığını anlayınca 300 kat fazla performans gösteriyor. Hayatım benim kontrolümde olduğu bilincini kazanan fare ; çabalarsam engelden kurtulabilir inacını edinen fareler 72 saat su içinde yüzmeye devam ediyor . Ben yapabilirim , hayatım benim kontrolümde inancı bu kadar kuvvetli . Yapabilirim inancıyla yola çıkmalısın. Bir şeye inancı gösteren asıl şey eylemlerindir. Yani yapacağına inandığın için elinden gelen her şeyi yapacak, elinden gelenini yaptığın içinde yapabilirim inancın pekişecek. Eğer yapabilirim inancın yoksa bir yandan sürekli eylem yapıp , içinden tekrar tekrar yapabilirim diyeceksin . Aklına gelen olumsuz olan , bu inancı zedeleyecek düşünceleri etiketle odağını yapabilirime getir . Bu olumsuz düşünceler niye aklına geliyor diye kendinle cebelleşmek ve bu olumsuz düşünsel varsayımlarını gerçek zannederek zihnin yönetmesine izin vermek , eğitimsiz bir zihnin en büyük emareleri . Unutma ki zihin berbat bir efendi ancak çok iyi bir hizmetkardır zihnini yönetmeyi öğrenmen gerekiyor .
Referanslar :
12. Köksal, F., Domjan, M., Kurt A., Sertel Ö., Örüng S., Bowers R., & Kumru, G., (2004). An animal model of fetishism. Behaviour Research and Therapy, 42, 1421-1434.
13. Özgür Bolat sınav kaygısı başlıklı hürriyet yazısı : https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ozgur-bolat/sinav-kaygisi-nasil-yenilir-40848555
14. Özgür bolat mutluluğun 4 boyutu başlıklı hürriyet yazısı :https://www.hurriyet.com.tr/amp/yazarlar/ozgur-bolat/mutlulugun-hangi-boyutundasiniz-40476258
15. Yıl, 1957. Yale Üniversitesi psikoloji laboratuarı Prof. Curt Richter , Özgür Bolat övgü çocuklara nasıl zarar veriyor yazısından : https://www.hurriyet.com.tr/ovgu-cocuklara-nasil-zarar-veriyor-24648735
