Öğrenme koçu kitabı 9. Taktik : Mükemmel olmak için Mükemmeliyetçiliği bırak

Mükemmel olmak için mükemmeliyetçiliği bırak :

Mükemmele ulaşabilir , imkansız görünende aşılabilir ama bu ancak ve ancak mükemmeliyetçiliği bırakarak olacak .Mükemmeliyetçilik yetersizlik duygusundan kaynaklanır (62) . Yetersizlik duygusuyla savaşmak mükemmeliyetçiliğe sebep olur . Her şeyi kusursuz yapmaya çalışarak yetersiz hissiyle savaşılır. Yetersizlik duygusundan kaçış ise tembelliktir. Tembel olarak yetersiz hissetmemek için , verilen işlerden görevlerden kaçılır .Tembellik etmenin , o işi ertelemeninin , uyuşuk olmanın sebebi ; o işle uğraşmaya başlayınca yoğun yetersizlik hissetmektir . Tembellik ve mükemmeliyetçilik aslında aynı paranın 2 yüzüdür. Mükemmeliyetçi olan biri bazı alanlarda çok mükemmeliyetçidir .Bazı alanlardaysa aşırı üşengeç ve tembeldir.

Peki bir kişi neden yetersiz hisseder? Bu ailesinin çoçuğu yetiştirmesindeki sorunlardan kaynaklanır. Eğerki bir aile sürekli çoçuğuna bir şey öğretmeye çalışırsa , sürekli çoçuğu yargılarlarsa , onun her işine karışır kontrol etmeye çalışırsa ve onun yerine onun sorumluluklarını yaparsa çocukta yeterlilik duygusu gelişemez . Hiçbir sorumluk ve özerklik verilmezse bir çocuk yetişirken öz yeterliliği gelişemez. Buna ek olarak en önemli yapılan yanlışsa , çocuğu sürekli eleştirmek ve yargılamaktır. Yetersizlik duygusunun oluşması , çocuğun yargılanıp eleştirilmesinden oluşur. Çocuk hata yaptığında , bir şeyler ile ilgili karar almaya çalıştığında ; sürekli engellenir , yaptığı işte kusur bulunur . Ve bu kusurdan dolayı onun kişiliği yargınlanır, eleştirilirse yetersizlik duygusu oluşur. Veya onu geliştirecek işleri onun yerine yapmak çocuğun yeterli hissetmesine ve hayatının kontrolünün elinde olduğunu hissetmesine engel olur. Ve bu kontrol hissi çok hayatidir . Bu hissi hayattaki işlerinden alamayan çocuk, oyundan bu ihtiyacını karşılar. Oyun oynarken bir şey başardığını hisseder. Oyundaki karakterinin kontrolü tamamen elindedir .

Peki bir çoçuk ödevlerini derslerini niye çalışmaz tembellik üşengeçlik yapar ? Çünkü çalışırsa ve başarısız olursa büyük bir yetersizlik hissedecektir .Ve çevresi tarafında zeki ve yetenekli olduğu sürekli söylendiğinden ‘ zeki olmak ‘ kimliğinin bir parçası haline gelmiştir . Zeki olmadığının orta çıkması o işle uğraşmasına rağmen başarsız olması kimliğine büyü bir tehdittir . Zeki olmadığı ortaya çıkacağı için o işi yapmayı denemez uğraşmaz . Sonuç başarısı geldiğinde de zaten çalışmadım der . Çevresindekiler ona zeki olduğu için değer veriyordur , seviyordur zanneder . Bundan zeki olup çalışmaz . Aynı zamanda ne kadar zeki olursa olsun yeni bir konu çalışırken ; yetersiz ,eksik hissedilir . Hayatta başkalarına çok bağımlı ve eksik olarak geliriz . Bu eksiklik duygusu çalışılarak destek alarak gelişerek giderilebilir . Ama yetersizlik duygusu kişinin kimliğinin bir parçasıdır . Ve bu ne kadar çalışsanda gidebilecek bir şey değildir. Yetersizlik ile ilgili yarayı bulmak ve tedavi etmek gerekir. Çok yetersiz hissetmek ve değersiz hissetmek narsistliği oluşturur. Narsistlik içi boş bir özgüvene sahip olmaktır (63). Çok yetersiz hissedip insanlara kendini olduğundan çok daha mükemmel şekilde pazarlamaktır. Bu kadar aciz ve zavallı durumda olup bunun tam tersi yüce olduğunu düşünmek narsistliktir . Kendinle ilgili şişmiş benlik algısına sahip olmak .Bu şişmiş benlik algısı çok hassas olmaya sebep olur. Her türlü eleştiri yargı onu yaralacaktır.

Peki mükemmeliyetçiliğin çalışma hayatındaki zararları nelerdir ve nasıl çözülebilir?

Mükemmeliyetçiliğin Zararları

Mükemelliyetçilikten dolayı kişinin hatalara toleransı yoktur (64) . Hata yapmaktan korkar . Bu öğrenmeye büyük bir engeldir ve bu büyük bir baskı oluşturur. Hata yapma korkusu hem yeni şeyler denemekten , düşünmekten alıkoyar . Ve öğrenme sürecini engeller.

Mükemmeliyetçilik yüzünden sürekli yetersiz eksik hissedilinir . Beklenti o kadar yüksektir ki ne kadar çalışsan başarılı olursa olsun tatmin olunmaz . Ve değerini kıyasla belirler. Herhangi bir konuda üstün birini görünce (zeka ,başarı …olarak) yetersiz hisseder . Ve kıskançlık , nefret duyguları kabarıyor.

Mükemmeliyetçilik ertelemeye itiyor . Çoğu alanda kişi mükemmel derece iyi olmayı arzuladığı için ya hep ya hiç prensibi ile zayıf olduğu zorlandığı derslere ve konulara girmekten kaçıyor . Çalışmadım zaten deyip meşrulaştırıyor başarısızlığını .

Mükemmeliyetçi baktığı için süreçle gelişeceğini unutuyor . Yani hedefini imkansız koyuyor. Ve buraya ulaşmak gözünü kör ediyor. Yüksek hedefe vardığı anda , artık orası yeni normali oluyor. Ve daha iyisi için yeniden tepinmeye başlıyor . O hedefe ulaşılabilir ama küçük adımlarla. Bu küçük adımları değersiz görüp ve küçük başarılarını görmezden geldiği için sürekli çalışıp asla tatmin olmuyor . Ek olarak kendini sakatlama ihtimali de yüksek .Ör 40 netten başladı . 100 net hedefi var . Yeni başladıysa en az 1 sene çalışarak , küçük küçük adımlarla bu hedefe ulaşacak ve geçecektir . Mükemmeliyetçiyse bir an önce 100’ e ulaşmak için sabırsız davranıp, süreci hızlandırmaya çalışıp kendini gereksiz yere zorluyor . Bir süre sonra temposu bitiyor . Çünkü ancak ulaşılabilir hedef koyup, sürecin rutinin gücü ile çalışırsa sürdürülebilir gelişme ve motivasyon olur .

Mükemmeliyetçi kişinin çalışma süreci ızdırap dolu , kaygılı, yetersiz , pişmanlık ve kıskançlık hissiyle geçiyor . Tüm aylarını yıllarını sonuca odaklı geçiriyor . Elde edince kısa süreli bir tatmin ve daha fazlasına aç .

Geleceği ve dış koşulları kontrol edemeyeceği şeyleri kontrol etmeye çalışır . Mükemmeliyetçi baktığı için her şeyi kontrol etmeye çalışıyor . Kendinin kontrolünde olmayan birçok faktör için kaygılanıyor . Bundan dolayı kaygısı çok yüksektir . Belirsizlikten korkar .Kaygılıdır ve kaygısı stoik değildir. Yani kontrolünde olmayan şeyler ile ilgili beklenti ve kontrol çabası içindedir.

Kimliğinin büyük bir bölünümü zeki olman oluştururacağı için ; birşeyler yaparken üstünde büyük bir baskı olucaktır . Özellikle yeni girişeceği işlerde beceriksiz olmamız , çok zeki ve yetenekli olmadığınızın ortaya çıkması sizin için büyük bir engelleyici olucak. Ancak aptal olduğumuzu fark edersek onu gidermek için bir şeyler yapabiliriz . Her işi yaparken kendini ispatlamaya çalışırsın . İyi biri olduğunu, özel biri olduğunu bazı değerlere sahip olduğunun sürekli dışarıdan duymaya yani dış odaklı onaya çokça ihtiyacın olacaktır. Zeki yetenekli üstün biri , iyi … biri olduğunu ispatlayamazsan çok değersiz hissedersin . Aslında beceriksiz yetersiz değersiz biri olduğunun açığa çıkmasından çokça korkarsın .Ve bu korku seni yeni şeyler denemekten bir hiç olduğun alanlara girmekten seni alıkoyar.

Taktik 6.2 mükemmeliyetçiliğe çözümler :

1 ) Hataların ve zayıflıklarının kıymetini bil . Bunlara şefkat ile yaklaş kabullen ki ; kusurlarını düzeltesin . Böylece zayıflığın güce dönüştürebilesin. Eksik ve kusurlarını egonla telafi etmeye çalışmayı bırak. Hatasızlık aramak hatasız kusursuz olmaya çalışmak egonun aradığı şey. . Buna göre kendini hayatını ,başarılarını ve insanları ,değerlendirmek ; mutsuz ,üzgün ve hayal kırklığına uğramış nevrotik biri yapar . Hiçbir şeyden memnun olmayan , sürekli eleştirip , suçlayan , yetersiz hisseden bir kişi haline getirir . Bu değerlendime biçimi yüzünden yaptığı her işte kaygılı olunur . Korku dolu , sonuç odaklı yaşanılır . Çözüm ne ? Bu değerlendirme biçiminden kurtulmak . Egon kabul etmese de bilinmeyen çok şey var . Aynı zamanda yanlış ve eksik bilinen çok bilgi var . Kusurlu varlıklarız .Bunları bastırmak , daha da büyütmeye sebep oluyor . Bunlar şuuraltında endişelendiriyor. Ancak kabullenme ve farkındalıkla bunlardan özgürleşilebilinir .

2. Sonuç odaklılığı, dış motivasyonu bırakın . Mutluluğu başarmaya, hedef gerçekleştirmeye bağlamayın . Başarınca sonuca ulaşınca mutlu olacağını varsayılır . Ancak bunlar çok kısa tatmin sağlıyor ve sürdürülebilir değil . Çözüm iç motivasyona odaklanmaktır . Bu da sürece odaklanmayı , öğrenmeye , keşfetmeye odaklanmayı gerektirir . Böylece yaptıkça mutlu olunur. Değer odaklı yaşamaksa değer verdiğiniz yaparken keyif aldığınız işler ile uğraşmaktan , yaptığınız işi içsel motivasyonlara bağlayarak yapmaktan geçer.

3. Küçük ve ulaşılabilir hedefler koyup büyük vizyona doğru ilerle . Yaptıklarını gör 1 adım bile olsa bu bir başarıdır. Bugünün dünden daha iyi bir sense bu ilerlemedir .Sabırlı ol . Bu küçük adımlar çok değerli . O vizyona ulaştıracak olan sabırla, kararlılıkla ve azimle süreci yaşamak . Rutinlerin kullanarak , sapasağlam adımlarla , tutarlı ve kararlı biçimde hayaline doğru gideceksin ; oraya varacaksın ama asıl önemli olan oraya varmak değil , oraya yürümek ve yürürken keyif almak mutlu olmak .

4.Beklentileri küçült . Beklentiler olanı olduğu gibi algılayıp tadını çıkarmayı engeller . Geçmişteki öğrenilmişiliklere uygun yaşamayı yani o anı kaçırmaya sebep olur . Kendinle ve hayatla ilgili yüksek beklentilerin olması başarıyı getirecektir . Ancak beklentiler kontrol edebildiğin , kontrolü sende olan süreçlerle ilgili olmalıdır . Sonuçlar ile ilgili beklenti , süreci dayanılmaz yapar . Süreci ızdıraplandırır . Hayatla ilgili hiçbir beklentinin olmaması mutsuzlukken orta düzeyde beklenti mutuluğu artırır . Ama çok beklenti mutsuzluğa sebep olur . Çalışkanlığı ele alalım . Çalışkan olma sana bağlı . Ne kadar çalışkan olmakla ilgili arzun bekletin varsa , kendini o kadar zorlarsın . Ve zorladıkçada hayatın anlamlı hale gelir .

Bize bağlı şeyler ile ilgili beklenti geliştiriyoruz . Peki ne ile ilgili beklenti geliştirmek sakıncalıdır ? Sonuçlar ile ilgili beklentiler problemlidir . Örneğin sınavı kazanmak için her şeyini ortaya koyarsın ve sonuç için her şeyi yaptıktan sonra sonuçla ilgi beklenti içinde olmanın bir anlamı yoktur . Çalışırkende sonuçla ilgi yüksek beklenti sadece seni kaygılandıracak. O işi yapmanı ertelemene sebep olacak . Üniversite sınavına çalışıyorsun . Odağında olan elinden gelenin en iyisini yapmak olmalı . Tıp kazanmak , derece yapmak , Boğaziçi kazanmak olamamalı . Bu tür sonuçlara kitlenirsen süreç çok yıpratıcı olacak . Ki sen süreç için her şeyini ortaya koyarsan arzuladığın sonuçlarda gerçekleşecek. Ancak fark kaygın olmayacak . Çünkü sana bağlı şeylere odaklanıyorsun ve bunları en iyi şekilde yapıyorsun .

5.Mükemmeliyetçi kişinin anlaması gereken şey , mükemmelliğin ancak süreçle gerçekleşecek olmasıdır. Kendine mükemmellik baskısı yapıyorsan bundan dolayı aslında mükemmel yapamıyorsun . Çünkü kendine baskı kurmak yerine özgürce denemeye , öğrenmeye izin versen , hiçbir yargılanma ve performans kaygısı olmadan sadece o işi yapmakla o işte becerini arttırmakla uğraşsan ; en mükemmel sonuçlara ulaşacaksın . Çünkü süreci doğru kullanmış olacaksın . Aynı zamanda yaratıcı olmana izin verdiğin çok fazla deneyecek . Böylece çokça öğrenecekesin . Yaratıcılık zihni özgür bırakmaktan her tür şeyi denemesine izin vererek gerçekleşir . Hayattaki acılardan ve anlamsızlıktan kurtulmanın tek yolu da yaratıcı olmaktır .

Mükemmel olmak için kendini eleştirmek ve yargılamak yerine yaptığın şeyi değerlendirmeye ve kendine geliştirici geri bildirimler vermeye başla. Bu geribildirimlerden öğrenerek ilerle . Sürekli dene , eksiklerinden öğren . Hatalarınla , zayıflıklarınla barışık olup onlardan aldığın geri bildirimler ile bir şeyleri yapmayı sürdürürsen sonuçlar çok çok mükemmel olacak .

Mükemmeliyetçi yaklaşarak o işi yapmayı kendine zehir ediyorsun . Öğrenmek yargısızca ve içindeki çocuğa izin vererek olur . Ancak korkusuzca sürekli denersen , ve hatalarınla uğraşarak öğrenme gerçekleşir. Herhangi bir yaptığın iş hem çok keyifli olacak , hemde o işte en iyi performansı göstereceksin . En iyi performasını gösterebilmek için inanılmaz derecede pratik yapmalı , binlerce defa denemelisin . Bu kadar çok deneyerek ancak kusursuzluk öğrenir ve o işi kusursuz yapabilirsin.

Mükemmeliyetçilik yoğun hırsa ve yüksek beklentilere sebep olur . Yüksek beklentinin ve hırsın sebebi ise içsel boşluk ve aşağılık hissidir . Bunu da toplum oluşturur . Toplum seni olduğun gibi kabul etmez. Sen ancak başarılı ,güzel, akıllı, çalışkan ,hatasız uslu , statülü ,zengin … olursan kabul eder . Kendin olmayı bırakırsın . Toplumun kabul edeceği kişi olursun . İşte bu toplumsal benlik egonun ve egosal arzuların , yüksek beklentilerin kaynağı . Ve sen bu arzuların ve yüksek beklentilerin tarafından kulanılıyorsun . Çünkü bunları tatmin etmen çok zor . Referans noktan çok başarılılar, güzeller, zenginler olduğu için kendini emeklerini başarılarını imkanlarını olduğundan küçük görüyorsun . Peki bunun çözümü ne ? Kendinizi olduğunuz gibi kabul edin ve sevin . Şu inancı kazanın : Ben olduğum halimle yeterli ve değerliyim. Değerlerimi yaşayarak bu öz değerim ve öz saygım gelişecek . Mükemmel bir insan değilim . Yetersiz de değilim ama yeterince çalışarak yapamayacağım bir şey yok . Mükemmeliyetçi kişinin hayatı ekside olan yetersiz halini 0 noktasına getirmek ile geçiyor. Bunun yerine şuanki halini yetersiz görmeyi bırakırsa ; yetersiz , ezik olmadığını insanlara ispatlamaya da çalışmayacak . Olduğun halini yeterli görüp , sürekli yeterliliğini öz yeterliliğini geliştireceksin . Yeterliliğin hayatınla ilgili aldığın sorumlulukla ve disiplinle gelişecek . Akıllı ve stratejik ve çok çalışırsan da mükemmelliğe ulaşacaksın . Ama buna ulaşma sürecin , keyifle , mutlu, huzurlu olup , değerli ve yeterli hissederek gerçekleşecek.

7. İdare eder( good enough ) bakış açısını mükemmellik yerine seçmeniz , hayatınızı fazlasıyla kolaylaştıracak ve üstünüzden büyük bir yük gidecek. Mükemmel olmaya sınavlarınız için ihtiyacınız yok . İdare edecek kendinizi kurtaracak kadar o konuyu bilmeniz sınavı kazanmanıza fazlasıyla yeterli olacaktır . Çünkü sınavda size gerekli olan , konuların temel kazanımları ve bu kazanımlar ile alakalı spesifik bilgilerdir . Eğerki çok fazla çalışıyorsunuz ve o konuya hakim olmanıza rağmen hala kaygılı tatminsiz hissediyorsanız , bunun temel sebebi yetersizlik duygusudur . Yetersizlik duygusunun yarattığı baskı sonucu zaten iyi olduğunuz alanlarda bir türlü tatmin hissedemiyorsunuz . Kaygınız bir türlü azalmıyor. Ne kadar çalışmış olursanız olun yetersizlik duygunuzu çözmediğiniz sürece , hayatta tatmin olmuş hissedemeyeceksiniz.

8. Şuanki halinle değerli ve yeterlisin . Ancak mükemmel değilsin .Mükemmel olmadığına göre biraz daha iyi olabilirsin . Yetersizlik yerine gelişme gözlüğü ile hayata bakmamak sorundur . Yani şuan zaten yeterliyim . Ancak biraz daha iyi olabilirim .Bu eksik olduğumdan değil , daha iyiyi yapma gücüm olduğundan dolayıdır . Eksiklik duygusu var . Ancak bu kişiliğinle ilgi bir durum değil . Yani sen o işte o beceride eksiksin .Varoluşun değersiz ve yetersiz değil . Ancak bunu arttırabilirsin . Her an olduğun kişiden biraz daha iyi olabilirsin . Her gün değerlilerini biraz daha yaşayabilirsin .Her gün değerini etrafa biraz daha paylaşabilirsiniz . Mükemmel olmak zorunda değilsin en iyi olmakta .Olduğun kişiyi aşmak senin aracın olmalı .Olmadığın bir kişi gibi davranma .İnsanların ilgisini çekmek onları etkilemek , onların beğenisini ve onayını almak için olmadığın bir kişi gibi davranmayı bırakmalısın .

Referanslar :

62. Mükemmeliyetçiliğin sebeplerin neler olduğu Özgür bolat ın parentwiser uygulaması mükemelliyetçilik bölümünden alıntılandı .

63.Özgür Bolat ‘ ın hürriyet gazetesi yazısından https://www.hurriyet.com.tr/amp/yazarlar/ozgur-bolat/cocugunuz-ozguvenli-mi-yoksa-narsist-mi-olacak-40665152

64. Öğrenme koçu kanalından mükemmeliyetçiliğin zararları https://youtu.be/OKG3GLXQ3Fg?feature=shared