Öğrenme Koçu kitabı 2. Taktik : kaygının doğası ve gelecek kaygısı

Kaygının birinci sebebi yeteneğin düşük olmasıdır (9) . Örneğin araba sürmeyi bilmediğinizi varsayalım . Arabaya binip sizden sürmeniz istendiğinde çok kaygılı olursunuz . Çünkü ne yapacağınızı nasıl süreceğinizi bilmezsiniz . Beceriniz de düşüktür . Eğerki beceriniz çok yüksekse ve yaptığınız iş sizi zorlamıyorsa sıkılırsınız. Sınava hazırlıkta soru atlama taktiği bu noktada çok işinize yarayacaktır . Soru atlama taktiğinde tüm soruları çözmeyi bırakırsınız sadece korktuğunuz zorlandığınız yani bilgi ve becerinizin düşük olduğu sorular ile uğraşırsınız. Korktuğunuz kaygılı olduğunuz sorular ile uğraşınca gelişirsiniz ve akışa girersiniz. Böylece hem vakitten tasarruf eder hemde boşa soru çözmezsiniz .

Peki ikinci sebep nedir ?

Pisa sınavını çözen (10) Türk öğrencilerle yapılan bir araştırmada şu soru yöneltilmiştir . Bir sınava çok iyi hazırlanmış konunun herşeyini biliyor olsanız da kaygı hisseder misiniz ? Türk öğrencilerin çoğu bu soruya evet cevabını vermiştir buradan da anlayacağızımız gibi kaygının tek sebebi bilgi ve beceri eksikliği değildir .

Kaygının İkinci sebebiyse değersizlik duygusundan kaynaklı utanç duygusudur (11) . Öğrenciler şundan korkarlar ; sınavda başarısız olursam ailem öğretmenlerim ve arkadaşlarım beni yargılayacaklar ve bende utanç hissedeceğim . Aynı zamanda şunları da düşünürler . Çalışır ve başaramazsan ailemin gözünden düşerim . Başaramazsam ben bir hiç olurum . Başaramazsam ailemin yüzüne nasıl bakarım onları üzmüş hayal kırıklığına uğratmış olurum . Aslında tüm bu düşünceler çocukluk boyunca aile tarafından yargılanmış ve eleştirilmiş olup koşullu sevgi almaktan kaynaklanır . Utanç duygusunun kaynağı ise sevilmeme korkusudur. Ben şunu şunu yaptığım için artık insanlar beni sevmeyecek ( kabul etmeyecek , değer vermeyecek , saygı göstermeyecekler ) diye düşünüp korkmaktır . Bu duygudan dolayı ızdırap çekeriz . Kendimizi yargılarız , suçlarız kendimize kızarız . Kabuğumuza çekiliriz. Yani yalnızlaşır , kendimizi yer bittiriz . Sonuçta bu utanç duygusu hem değersizlik duygusundan kaynaklanır . Hemde daha çok değersiz hissetmeye sebep olur.

Peki çözüm nedir ? Birinci çözüm : Utanç duygusu suçluluk duygusuna dönüştürmektir (12) . Utanç duygusu ham bir duygudur . Suçluluk ise durumu mantık zemine çevirir . Utanma pişmanlık barındırır geçmiştedir . Suçluluk duygusu şu andadır . Ve aktif biçimde olan oldu biten bitti bir hata yaptım ve onu nasıl telafi edebilirime odaklanır . Böylece sınava çalışırken yaptığınız hatadan dolayı utanç hissetmek yerine , rasyonel zemine indirgersiniz . Ve yaptığınız hatalardan öğrenmeye başlarsınız. Bu başarısızlığı analiz edip nasıl düzeltme odaklanır ve onu düzeltme sürecine girersiniz . Buna ek olarakta kafanız şu konuda netleşir : Evet çalışmadım, bundan dolayı suçluluk hissediyorum. Ve bu suçluluğu gidermek için diğer sınav çalışacağım . Veya kaç gün kaldıysa o kadar günde halleceğim .

Utanç çoğu zaman bastırılır ve içten içe kaygı hissetmeye devam edersiniz.

Utancın yaralarınızdan kaynaklandığını fark etmeli ve bunu kabullenmelisiniz . Siz geçmişte yargılandığınız, eleştirilmiş olabilirsiniz. Anne ve babanızın ve çevrenizin onayına çok ihtiyacınız vardı ama bu onayı alamamış olabilirsiniz . Kabullenici hareketler görmeyip psikolojik veya fiziksel şiddet gördüğünüz için travmatik bir geçmişiniz olabilir . Evet belki siz bazı hatalar yaptınız . Ve bundan dolayı size kızıldı . Suçlanıldı . Yargılandınız ve sevilmeyeceğinizi düşünüp utanç hissetiniz . Ve bu kökten gelen duyguyu her hata yaptığınızda yeniden yeniden hissediyorsunuz . Özellikle çocuk yaşta sizi olduğunuz halinizle kabul etmeyip değiştirmeye çalışan anne ve babanızın onayına son derece ihtiyacınız vardı . Siz kendiniz olmayı bırakırsınız çünkü ancak anne ve babanız kabul edebileceği biri olursanız sizi onaylayacaktır .

Hayatta kalmak bir canlının en büyük amacıdır . Grupla yaşamak , gruba uyum sağlamak , grubun onaylayacağı şekilde yaşamak ; hayatta kalma olasılığını arttıracağı için memeli hayvanlarda çok kritiktir ( 13 ) . Sosyal onay biz memelilerin en büyük ihtiyacıdır . Bunun günümüzdeki hali ise ailenizin ve yaşadığınız çevrenin sizi onaylamasıdır . Yaptığınız davranıştan dolayı veya kusurlarınızdan dolayı onay almadığınızı düşünüp utanç hissedersiniz (14) . Onay alıp almamanız belirsiz olduğu içinde kaygılanmaya başlarsınız . Yani çalışmış olsamda ya başaramazsam ailemi hayal kırıklığına uğratırım, ben bir hiç olurum gibi utanç bazlı korkular ailemden onay alıp almamanın belirsizliğinden kaynaklanır . Bu belirsizlik kaygıyı oluşturur . Bu kaygının da temel sebebi utançtır .

Çözüm ne ? Kendinizi sevip değer vermek . Peki bu nasıl olur ?

Kendinizi olduğunuz halinizle kabul edin . Kendinizi olmaya ; yani değer verdiğiniz şeyler doğrultusunda, içinizden geleni kim ne der korkusu olmadan yaşamaya başlayın . Kendiniz olmaktan utanmayın. Utanç diğerlerinin onayına kulak verip kendi sesinizi bastırmaktan kaynaklanır . Onların yargılarına göre kendi değerinizi belirlediğiniz için dıştan onay ( övgüler eleştiri … ) bekleyerek yaşarsınız . Kendinizi kusurlarınızdan ve hatalarınızdan dolayı suçlamayı yargılamayı bırakın . Ancak kendinizi kusurlarınızla severseniz kendinizle barışık olursunuz

. İnsanlardan sevgi ilgi onay beklemek yerine içten onayı oluşturun ( 15 ) . Yani kendi değerinizi kendiniz belirleyin . İnsanların yargısına beğenisine yani onayına göre değerinizi belirlemeyin .

Hata yapabilirsiniz bu çok doğal bundan dolayı kendinizi yargılamayı ve suçlamayı bırakın . Hatadan direk öğrenmeye veya o hatayı düzeltmeye girişin .

Kendi değerinizi bilin . Saygı bir insana verilen yüksek değerden ötürü yapılan davranışları kapsar. Size saygısız davranan sizi kötü hissettiren sizi yargılayan, değiştirmeye çalışan kişileri hayatınızdan çıkarın . Kendi değerinizi ancak kendinize saygı duyarsanız oluşturursunuz . Kendinize saygı duymakta size zarar veren davranışları bağımlılıkları olay veya durumlardan bağı kopararak olur . Aynı zamanda kendinize saygı size iyi gelecek aktiviteleri ve alışkanlıkları kazanıp bunları sürdürerek gerçekleşir . Kendinize saygı duyduğunuz için bazı şeyleri yapar bazı şeylere de hayır dersiniz . Kendinize ait sınırlarınız olur.

Kaygının üçüncü sebebiyse belirsizliktir . Belirsizliği birçok şekilde algılayabiliriz . Tehdit , fırsat, merak , heyecan … şeklinde algılayabiliriz . Sınav kaygısında belirsizliği tehdit olarak algılandığı için sorun oluşur . O işten korktuğumuz için stres olur tehdit algılarız .Stresin kaçış formuda kaygıdır. Yani kaygılanmak yoğun stres olmaktan kaynaklanır. Peki bu belirsizlikle nasıl mücadele ederiz ve kaygımızı yönetiriz ? Çözüm belirsizlik toleransını arttırmaktan geçer . Belirsizlik toleransı ne kadar düşükse işler o kadar çok kaygılandırır. Belirsizlik toleransı belirleyen iç ve dış kontrol odaklı yaşamaktır . İç kontrol odaklılıkta kişi hayatında olan şeylerin kontrolü elinde olduğuna , etkisinin çok yüksek olduğuna inanır. Dış kontrol odaklılıkta ise hayatında olan şeylerin kontrolü kendi dışında gerçekleştiğine , bunlara etkisinin çok düşük olduğuna inanır.

İç kontrol odaklı kişi belirsizliği çok iyi yönetebilir. Çünkü olaylara stoik yaklaşır . Önce kendine bağlı olan ve olmayan etkenleri çok iyi tespit eder .

Sonra belirsizlik içinde kontrol edebileceği şeyler için elinden gelenin en iyisini yapar . Kontrol edemeyeceği şeyleri içinse kaygılanmaz , olayı akışına bırakır , tevekkül eder . Dış kontrol odaklı kişiyse sapla samanı birbirine karıştırır. Kontrol edemeyeceği şeyleri kontrol etmeye yönetmeye çalışır . Kontrol edebileceği şeyleri içinse o kadar emek vermez veya üstüne düşmez . Düşse bile olacağına inancı tam değildir . Biri yapması gerekenleri yapar , yaptıktan sonra sonucun hak ettiği ölçüde olacağına inancı tamdır . Sen kontrol edebileceğin kısımları doğru gerçekleştirdin mi sonuçta iyi olacaktır . Belirsizlik büyük bir netliğe dönüşür , çünkü matematik nettir . Sen sürecin hakkını verdiysen sonuçta olacaktır . Dış odaklı olandaysa hakkını verse bile olup olmayacağı hala belirsizdir . Çünkü kafa net değil sonuçların tamamen kendine bağlı süreçlerle olduğunu anlamıyor . Kendine bağlı olmayan faktörleri kontrol etmeye çalışıyor onlar ile ilgili endişe içinde .

Gelecek kaygısını inceleyelim :

Peki gelecek kaygısı neden oluşur ve nasıl çözülür ? Gelecek kaygısının gelecek ile ilgili olası tehlike ve tehditlerden , belirsizliklerden kaynaklanır. Geleceğe dair olumsuz bir tasavvur vardır ve korkunun korkusudur. Yani olabilecek bir tehlike algısından kaynaklanır . Bu neden tetiklenir ? Travmatik bir yaşantı buna sebep olur . Karamsar ve kötümser olan , esnek olmayıp kalıplaşmış düşünen , öğrenilmiş çaresizlik içindeki bir zihin yapısı gelecek kaygısını oluşturur . Günümüz Türkiye koşullarıysa bu kaygıya tuz biber olmuştur. Atanamayan milyonlarca insanın olduğu , işsizliğin çok yüksek , iş imkanlarının çok sınırlı olduğu, hayat pahalılığının çok yüksek , alım gücününse çok düşük olduğu çok kötü ekonomik koşullar içinde yaşayan gençlerde gelecek kaygısının yüksek olması çok normaldir . Çünkü gelecek inanılmaz belirsizdir . Düşünce özgürlüğü , liyakat , yoktur . Sistemde büyük bir yozlaşma çöküş olup , yolsuzluk hırsızlık meşrulaşmıştır . Birçok devlet kurumunda işe alımlarda mülakat vardır . Mülakattada ancak torpilli olanlar işe alınıp çoğunluğun hakkı yenilmektedir. Hem koşullar çok kötüdür ve günden güne kötüleşmektedir . Belirsizlik çok yüksektir . Hem şu anda hemde geleceğe umutla bakma inkanı yoktur . Yani bu koşullarda gelecek kaygısı olması çok normaldir .

Peki bunlardan kurtulmanın çözümü nedir ? .

Birinci çözüm kontrol odağını değiştirmektir . Ülkedeki problemlerin çok büyük çoğunluğunu değiştirmeye sizin ne yetkiniz ne gücünüz ne de kontrolünüz vardır . Onları değiştiremiyorsanız odağınızı kendi yaşantınıza verin . Kendinize ve çoçuklarınıza parlak bir gelecek inşa etmek için elinizden geleni yapın . Odağınızı ülkenin siyasetinden geleceğinden ve ekonomisinden … çıkardığınızda hayatınız çok daha pozitif hale gelecek . Çünkü birçok konu sürekli olumsuza gidiyor ve odağınızı bunlara verirseniz sizde sürekli olumsuz ve kaygılı hissedeceksiniz . Gelecek kaygısı hissedersiniz çünkü geleceğe dönük olası bir tehdit var . Hemde birçok belirsizlik faktörü var . Ve bunlar sizin kontrolünüzde değil . Ancak odağınızı değiştirip kontrolünüzün çok yüksek olduğu sadece kendi hayat mücadelenize odaklanırsanız kaygınız büyük oranda azalacak . Çünkü kendi hayatınıza odaklandığınızda hem iyi bir gelire ve işe sahip olacaksınız . Hem yatırım yapmayı öğrenip finansal okuryazarlık sayesinde de maddi olarak özgürleşebileceksiniz . Hemde kendinizi alanınızda sonuna kadar geliştirip dünya vatandaşı olup istediğiniz ülkede çalışıp yaşayabileceksiniz. Psikolojik sağlamlılığınızı arttırarak hayatınızdaki mücadelelere göğüs gerip olumsuzluklara rağmen ilerleyip gelişebileceksiniz .

Ve kontrol odağınız ( yani odaklandığınız konular ) değiştirebileceğiniz şeyler olduğunda öğrenilmiş çaresizliğe girmekten kurtulursunuz . Böylece gelecek ile ilgili pesimist yani olumsuzluk dolu bakış açınız değişir. Öğrenilmiş çaresizlik yani depresyon durumunda kişi hem kendini çok güçsüz hisseder hemde geleceğe çok çok karamsar bakar . Ülkeyle ilgili birçok konuda depresyon içindeyiz . Çünkü durum çok kötü ve değişip düzelmiyor. Medyadan da sürekli bununla ilgili bilgilere maruz kalmak moralimizi daha da düşürüp ister istemez öğrenilmiş çaresizliğe sokuyor . Bunlara maruz kalmazsanız büyük oranda depresyondan kurtulursunuz geleceğe daha güvenle bakabilirsiniz . Gelecek kaygısından belki kurtulamazsınız ama kaygınız büyük oranda azalacaktır .

2. Çözüm : Şuanki koşulların bu kadar olumsuz olmasına rağmen yapılması gereken esnek düşünüp çözüm yolları bulmak , ve kontrol odağını değiştirmektir . Çözüm yollarının birincisi Özgğr Bolat’ ın anne baba okulunda anllattığı ; güçlü yönünüzü keşfetmek , onu nasıl geliştirebileceğinizi bulmak ve onunla nasıl anlam ve değer yaratacağınızı keşfedip üretime başlayarak gerçekleşir . Buna ek olarak İkiagia felsefesi vardır .

(16) hangi konuda iyiyim , dünyanın neye ihtiyacı var , neleri severim ve nelerden para kazanabilirimi tek tek yazarak hayat amacınız bulabilirsiniz . Güçlü yön nasıl gelişir ve nasıl anlam yaratırıma ek olarak ikiagianizi bulmanız gideceğiniz yolu işi bulmanızı sağlayacak .Bunu bulduktan sonra iyi derece İngilizce öğrenip yüksek kalite eğitim almak ( dünyanın en iyi üniversitelerinin eğitimleri courserada , edx … gibi platformlarda ücretsiz var ) sizi dünya vatandaşı yapacak . Ek olarak yurtdışında yüksek kalite çalışan olup yaşamanın yollarını aramak , yurtdışına uzaktan çalışmak günümüz koşullarında çok olası . Böylece bu kadar olumsuzluktan çıkıp iyi bir gelirle doyumlu bir hayat sahibi olabileceksiniz . Ancak dolar kazanıp refaha kavuşmak istiyorsanız finansal okuryazarlığı öğrenmelisiniz . İyi bir geliriniz olabilir ancak yatırım yapmayı öğrenemezseniz finansal özgürlüğe kavuşamayacaksınız . Peki nelere yatırım yapmalı yatırım yapmak nasıl öğrenilir ? Bunla ilgili çok kaliteli eğitimler udemyde var . Ama başlıca çok kazançlı yatırımlar : yurtdışı teknoloji şirketlerine yatırım yapmaktan, trade yapmayı hisse alıp satmayı öğrenmekten , kripto , nft yatırımı ticareti yapmayı öğrenmekten , iyi bir networkle girişimci olmaktan, start up dünyasına girip yatırım alıp kurduğunuz şirkette hissedar olmaktan , kaldıraçlı işlemleri öğrenerek trader olmaktan , uzun vadeli yatırımcı olmaktan , e ticaret yapmayı öğrenmek gibi birçok dolar kazanabileceğiniz yöntemden geçmekte. Bu trendleri yakalamak sermayeniz birikiminiz ne kadar küçük olursa olsun ekonomik olarak özgürleşmeyi sağlar .

Bu adımı gerçekleştirmek ekonomik koşulların kötü olmasını atanamama problemlerini işsizliğin yüksek olmasını liyakatsizlik olması gibi birçok problemin sizin açısından çözülmesini sağlar .

Referanslar :

9. Mihaly Csikszentmihalyi Akış kitabı sayfa 117

10. Sınav kaygısı nasıl yenilir? Özgür Bolat hürriyet yazısı https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ozgur-bolat/sinav-kaygisi-nasil-yenilir-40848555

11. Sınav kaygısı nasıl yenilir? Özgür Bolat hürriyet yazısı https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ozgur-bolat/sinav-kaygisi-nasil-yenilir-40848555

12. özşefkat temel beceri eğitimi Dr Criss germer Zeynep Selvili

13. Mattthew D lieberman Sosyal kitabından

14. https://www.psybank.com/bot/olcek/sonuc.asp?olcekID=4curl2p7tk6h6mpfde1j81wc3

15. Özgür Bolat ın Beni ödülle cezalandırma kitabı sayfa 52

16. İkiagai kitabı yazar Francesc Miralles i Contijoch ve Héctor García